O bring my trug naar die ou Transvaal
Het is weinig bekend meer, maar Engeland was het eerste land dat concentratiekampen bouwde.
Dat was in de Boerenoorlog (1899 - 1902).
De Britten wilden de boerenrepublieken Transvaal en Oranje Vrijstaat inlijven en deden dat onder Lord Kitchener met een leger van 100.000 man.
De Boeren konden uiteindelijk alleen met guerilla-tactieken enige tegenstand bieden en toen besloten de Britten de 'scorched earth'-taktiek toe te passen.
Dat hield in: zoveel mogelijk boerderijen platbranden en de vrouwen en kinderen opsluiten in concentratiekampen.
Daar werden ze opzettelijk uitgehongerd, in een poging de Boerenguerilla tot overgave te dwingen om hun families te redden. Dat gebeurde uiteindelijk ook (De Vrede vanVereeniging).
Van de 120.000 geïnterneerden overleden er voordien minstens 42.000, onder wie bijna 28.000 Boeren (van wie 22.000 jonger dan 16 jaar) en ruim 14.000 donkere Afrikanen.
Van de strijdende Boeren stierven er 7.000 en 26.000 werden krijgsgevangen gemaakt en vervoerd naar gevangenissen in andere Britse koloniën zoals India en Ceylon.
En dáár hunkerden ze naar hun lief en hun land.
Dat moet de voedingsbodem geweest zijn voor de populariteit van het lied Sarie Marais, waarin een voor de Engelse troepen uitgeweken Boer zijn verhaal doet.
Weinig liederen vertolken zo mooi het verlangen en het heimwee dat mensen hebben naar de plekjes van hun geluk als dit.lied.
Met het refrein dat menig Nederlander nog kan meezingen:
O bring my trug na die ou Transvaal,
Daar waar my Sarie woon,
Daar onder in die mielies by die groen doringboom,
Daar woon my Sarie Marais.
Iedereen die dit zingt weet gedurende een kort moment weer precies hoe mooi pastoraal dat plekje bij die doringboom was, en hoe mooi en lief Sarie!
Er zijn twijfels over de vraag wie het lied schreef en wie Sarie was. Maar de Zuid-Afrikaanse Wikipedia is daar helder over.
Journalist Jacobus Petrus Toerien (1859 – 1930) ontmoette Susara (Sarie) Margaretha Maré (1869 – 1939) toen zij vijftien was.
Ze trouwden in datzelfde jaar (1884) en kregen 16 kinderen waarvan er 8 in leven bleven.
Onder de schuilnaam Jepete (zijn initialen) schreef Toerien in allerlei kranten en bladen en in het tijdschrift 'Klyntjie' verschenen ook gedichten van hem.
Maar hij was voor zijn inkomen ook betrokken bij het mijnen van goud en edelstenen in Transvaal, waar hij woonde.
In die mijnen werkten Amerikanen en zo maakte hij kennis met een lied dat tijdens de Amerikaanse burgeroorlog populair was: My Darling Ellie Rhee.
Het lied van verlangen van een Amerikaanse soldaat, met in het refrein deze regels:
Then carry me back to Tennessee
Back where I long to be
Amid the fields of yellow corn 
mielies in het Afrikaans)
mielies in het Afrikaans)
To my darling Ellie Rhee
Toen de Boerenoorlog in 1899 begon meldde Toerien zich aan.bij de Boerenmilitie.
Hij had het lied Ellie Rhee al eerder vertaald, maar in die tijd moeten de tekst en de melodie hun definitieve vorm gekregen hebben.
Hij noemde het lied Sarie Maré naar de vrouw van zijn hart, maar het werd later – vermoedelijk door een zetfout – gepubliceerd als Sarie Marais.
Zijn vrouw zal daar niet rouwig om geweest zijn, want Sarie was een zeer bescheiden vrouw die het gedicht van haar man beschouwde als iets heel persoonlijks, niet bestemd voor een groot publiek. Mogelijk daarom publiceerde Jepete het gedicht nooit onder zijn naam.
Maar hij en Sarie konden toch niet verhinderen dat het lied populair werd en – vanwege de sympathie voor het lot van de Boeren – ook in Nederland en België veel werd gezongen.
Uit respect voor de moed en kunde van de Boerencomando is het nu zelfs de regiment march van de Britisch Royal Marine.
Het kan verkeren!